Η κρυοθεραπεία, γνωστή επίσης ως κρυοχειρουργική ή κρυοπηξία, αποτελεί μια πρωτοποριακή τεχνική που εφαρμόζεται ευρέως στον τομέα της επεμβατικής δερματολογίας. Η θεραπευτική αυτή μέθοδος βασίζεται στη χρήση εξαιρετικά χαμηλών θερμοκρασιών για την καταστροφή παθολογικών ιστών. Αυτή η μέθοδος έχει εφαρμογή τόσο σε καλοήθεις όσο και σε προκαρκινικές ή καρκινικές βλάβες, ιδίως σε περιπτώσεις όπου η κλασική χειρουργική εκτομή δεν είναι δυνατή ή κρίνεται ακατάλληλη λόγω της θέσης ή της φύσης της βλάβης. Η αποτελεσματικότητα της κρυοθεραπείας βασίζεται στην ικανότητα του ψύχους να προκαλεί μηχανικές και βιολογικές βλάβες στους ιστούς, οδηγώντας σε κυτταρική απόπτωση και ιστική νέκρωση.

Τι είναι η κρυοθεραπεία;

Η κρυοθεραπεία είναι μια ελάχιστα επεμβατική τεχνική που αξιοποιεί την ικανότητα του ψύχους να καταστρέφει και να αφαιρεί παθολογικούς ιστούς.

Κατά τη διαδικασία ψύξης του δέρματος, σχηματίζονται παγοκρύσταλλοι τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό των κυττάρων. Αυτό οδηγεί σε στάση του αίματος μέσα στα αγγεία, ιστική ανοξία και, τελικά, νέκρωση του παθολογικού ιστού.

Μια κρυοχειρουργική επέμβαση θεωρείται επιτυχημένη όταν επιτυγχάνεται γρήγορη ψύξη της βλάβης και αργή διαδικασία απόψυξής της. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλαπλές συνεδρίες κρυοθεραπείας μικρής διάρκειας προκαλούν μεγαλύτερη ιστική βλάβη σε σύγκριση με μία συνεδρία μεγαλύτερης διάρκειας. Κατά συνέπεια, μπορεί να χρειαστούν παραπάνω από μία συνεδρίες για την πλήρη εξάχνωση της υπό θεραπεία δερματοπάθειας.

Παθήσεις οι οποίες αντιμετωπίζονται με κρυοθεραπεία

Η κρυοθεραπεία εφαρμόζεται ευρέως για την καταπολέμηση δερματικών παθήσεων και βλαβών στις οποίες συγκαταλέγονται:

• Μυρμηγκιές
• Αιμαγγειώματα
• Θηλώματα
• Κονδυλώματα
• Πυογόνο / δακτυλιοειδές κοκκίωμα
• Χηλοειδές/υπερτροφική ουλή
• Φλεβική λίμνη χείλους
• Βλεννώδης κύστη
• Σμηγματορροïκή υπερκεράτωση
• Νόσος Bowen
• Δερματική λεïσμανίαση
• Εφηλίδες – καφέ σημάδια
• Ακτινική υπερκεράτωση
• Ερυθροπλακία του Queyrat
• Δερματικό κέρας
• Βασικοκυτταρικό επιθηλίωμα
• Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα υψηλής διαφοροποίησης
• Σάρκωμα Kaposi

Μηχανισμός δράσης

Η διαδικασία της κρυοθεραπείας στηρίζεται στη χρήση υγρού αζώτου, το οποίο φυλάσσεται σε ειδικά δοχεία και εφαρμόζεται με τη μορφή ψεκασμού ή μέσω ειδικών μεταλλικών ανιχνευτών επαφής (probes). Το υγρό άζωτο, λόγω της πολύ χαμηλής θερμοκρασίας του, προκαλεί άμεση ψύξη των ιστών κατά την επαφή με το δέρμα, οδηγώντας στον σχηματισμό παγοκρυστάλλων τόσο εντός όσο και εκτός των κυττάρων. Αυτός ο σχηματισμός παγοκρυστάλλων προκαλεί μηχανικές βλάβες στις κυτταρικές μεμβράνες και διακόπτει τη μικροκυκλοφορία, οδηγώντας σε ισχαιμία και, τελικά, σε νέκρωση του παθολογικού ιστού. Η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική καθώς συνδυάζει άμεση κυτταρική καταστροφή με δευτερογενείς βιολογικές αντιδράσεις που ενισχύουν το θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Διαδικασία

Κατά την εφαρμογή της κρυοθεραπείας, ο χρόνος έκθεσης στον ψυχρό παράγοντα και η ένταση της ψύξης προσαρμόζονται ανάλογα με το είδος και το βάθος της βλάβης. Η τεχνική της ταχείας ψύξης ακολουθούμενης από βραδεία απόψυξη θεωρείται η πλέον αποτελεσματική, καθώς προκαλεί μεγαλύτερη καταστροφή των ιστών μέσω επαναλαμβανόμενης κρυσταλλοποίησης και αποδόμησης των κυτταρικών δομών. Μετά την εφαρμογή, η περιοχή παρουσιάζει συχνά ερυθρότητα, ήπιο οίδημα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σχηματισμό φυσαλίδων. Αυτές οι αντιδράσεις είναι φυσιολογικές και αποτελούν μέρος της διαδικασίας επούλωσης, η οποία ολοκληρώνεται με τον σχηματισμό μιας εφελκίδας (κρούστας) που αποκολλάται φυσικά εντός 7 έως 12 ημερών, αποκαλύπτοντας νέο, υγιές δέρμα.

Ενδείξεις εκτέλεσης κρυοθεραπείας

Η κρυοθεραπεία βρίσκει ευρεία εφαρμογή στη δερματολογία για την αντιμετώπιση διαφόρων δερματικών βλαβών και παθήσεων, όπως οι ιογενείς μυρμηκιές, τα αιμαγγειώματα, τα θηλώματα, τα κονδυλώματα, η ακτινική και η σμηγματορροϊκή υπερκεράτωση, καθώς και καλοήθεις ή προκαρκινικές δερματικές αλλοιώσεις. Επιπλέον, χρησιμοποιείται στη θεραπεία κακοηθών δερματικών όγκων, όπως το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου η χειρουργική εκτομή δεν είναι δυνατή ή ενδείκνυται περιορισμένη παρέμβαση.

Παρενέργειες και επιπλοκές

Οι παρενέργειες της κρυοθεραπείας είναι συνήθως ήπιες και προσωρινές, περιλαμβάνοντας τοπική φλεγμονή, πόνο, οίδημα, και πιθανές δυσχρωμίες ή ατροφία του δέρματος στην περιοχή εφαρμογής. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν πιο σοβαρές επιπλοκές, όπως δευτερογενείς λοιμώξεις ή υπερβολική ουλοποίηση, κυρίως σε θεραπείες μεγάλης έντασης. Παρά τις σπάνιες αυτές επιπλοκές, η μέθοδος χαρακτηρίζεται από υψηλή ασφάλεια και εξαιρετικά αισθητικά αποτελέσματα.

Αντενδείξεις

Η κρυοχειρουργική αντενδείκνυται σε ασθενείς με ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, όπως η κρυοσφαιριναιμία, νοσήματα του κολλαγόνου, η νόσος του Raynaud, καθώς και σε άτομα που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτική αγωγή ή παρουσιάζουν σοβαρές κυκλοφορικές διαταραχές. Ειδική προσοχή απαιτείται επίσης σε περιπτώσεις ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη, ιδιαίτερα όταν η νόσος δεν είναι καλά ρυθμισμένη, λόγω του αυξημένου κινδύνου επιπλοκών στην επούλωση των ιστών.

Φροντίδα μετά από κρυοθεραπεία

Η μεταθεραπευτική φροντίδα μετά από κρυοθεραπεία περιλαμβάνει την αποφυγή έκθεσης της περιοχής στο νερό για τις πρώτες 24 ώρες, τη χρήση τοπικών αντιβιοτικών σκευασμάτων, καθώς και την προστασία της περιοχής με αποστειρωμένους επιδέσμους αν σχηματιστούν φυσαλίδες. Σε περιπτώσεις έντονης φλεγμονώδους αντίδρασης, μπορεί να απαιτηθεί η χορήγηση από του στόματος αντιβιοτικών μετά από σύσταση του θεράποντος ιατρού.

Γενικά, η κρυοθεραπεία αποτελεί μια ασφαλή, αποτελεσματική και ως επί τω πλείστων ανώδυνη θεραπευτική μέθοδο, η οποία, χάρη στην απλότητα, την ευελιξία και τα εξαιρετικά αισθητικά της αποτελέσματα, διατηρεί μια σημαντική θέση στην επεμβατική δερματολογία και την ογκολογική θεραπευτική πρακτική. Η προσαρμοστικότητα της μεθόδου επιτρέπει την ευρεία χρήση της για την καταπολέμηση ενός πλήθους δερματοπαθειών.