Πολύ συχνά κάνουμε πλάκα για τις ελιές που εντοπίζουμε στο σώμα μας, ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις το ζήτημα που ενδέχεται να υποβόσκει δεν είναι καθόλου αστείο. Τι εννοούμε με αυτό; Ότι κάποιος ασυνήθιστος σπίλος μπορεί να υποδηλώνει την ύπαρξη μελανώματος. Το μελάνωμα είναι ένας τύπος καρκίνου του δέρματος που αναπτύσσεται από τα μελανοκύτταρα, τα κύτταρα που παράγουν τη μελανίνη, τη χρωστική ουσία που δίνει στο δέρμα το χρώμα του. Αν και το μελάνωμα είναι λιγότερο συχνό από άλλους τύπους καρκίνου του δέρματος, είναι πολύ πιο επικίνδυνο λόγω της ικανότητάς του να δίνει μεταστάσεις σε άλλα μέρη του σώματος. Είναι πολύ σημαντικό συνεπώς κάθε άτομο να παρατηρεί τυχόν αλλαγές στις ήδη υπάρχουσες ελιές (σπίλους) που βρίσκονται στο σώμα του ή την εμφάνιση κάποιας νέας, ώστε να εντοπίσει εγκαίρως ένα εν δυνάμει αρχόμενο μελάνωμα. Η αναγνώριση του αρχόμενου μελανώματος είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η ανίχνευσή του σε πρώιμο στάδιο μπορεί να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες πλήρους ίασης.

Τι είναι το αρχόμενο μελάνωμα;

Το αρχικό μελάνωμα είναι το πρώιμο στάδιο του μελανώματος, ενός τύπου καρκίνου του δέρματος που προκύπτει από τα μελανοκύτταρα, δηλαδή τα κύτταρα που παράγουν τη χρωστική ουσία του δέρματος. Αναφέρεται επίσης συνήθως ως μελάνωμα in situ ή μελάνωμα σταδίου 0, που σημαίνει ότι τα μη φυσιολογικά μελανοκύτταρα περιορίζονται στο πιο εξωτερικό στρώμα του δέρματος, δηλαδή την επιδερμίδα, και δεν έχουν εισβάλει ακόμη στα βαθύτερα στρώματα. Καθώς τα καρκινικά κύτταρα δεν έχουν εξαπλωθεί ακόμη πέρα από την επιδερμίδα, εφόσον το αρχόμενο μελάνωμα ανευρεθεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα με χειρουργική εκτομή, η πρόγνωση είναι εξαιρετική.

Το αρχόμενο μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί είτε ως μια νέα ελιά είτε ως αλλαγή σε μια προϋπάρχουσα ελιά. Σπίλοι που είναι ασύμμετροι, έχουν ακανόνιστα όρια, ποικίλουν σε χρώμα ή αλλάζουν μέγεθος και σχήμα, πρέπει να αξιολογούνται από έναν δερματολόγο. Αυτό στην ουσία σημαίνει ότι ένας σπίλος που διαφέρει εμφανώς από τους υπόλοιπους σπίλους στο σώμα – είτε λόγω μεγέθους, σχήματος, χρώματος ή υφής – πρέπει να ελεγχθεί προσεκτικά από ειδικό.

Παράγοντες κινδύνου

Το μελάνωμα μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, αλλά εμφανίζεται συχνότερα σε περιοχές που εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο. Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την υπερβολική έκθεση στον ήλιο, το ιστορικό συχνών ηλιακών εγκαυμάτων και την παρουσία πολλών ή άτυπων σπίλων.

Τα ABCDE του μελανώματος

Τα πρώτα πέντε γράμματα του αλφαβήτου αποτελούν έναν απλό οδηγό για την αναγνώριση των προειδοποιητικών σημείων του μελανώματος. Το Α αναφέρεται στην ασυμμετρία (Asymmetry), όπου οι δύο πλευρές της βλάβης δεν είναι ίδιες. Το Β αφορά τα ακανόνιστα όρια (Border), που είναι ανώμαλα ή οδοντωτά. Το C σχετίζεται με την ποικιλία των χρωμάτων σε μια βλάβη (Color), όπως καφέ, μαύρο, κόκκινο, μπλε ή λευκό. Το D αφορά τη διάμετρο (Diameter), καθώς βλάβες μεγαλύτερες από 6 mm θεωρούνται ύποπτες. Τέλος, το Ε αφορά την εξέλιξη (Evolution), δηλαδή οποιαδήποτε αλλαγή στο σχήμα, το χρώμα ή την υφή μιας βλάβης, καθώς και η εμφάνιση συμπτωμάτων όπως αιμορραγία ή κνησμός, που απαιτούν άμεση ιατρική αξιολόγηση.

Πού μπορεί να εμφανιστεί το αρχόμενο μελάνωμα;

Το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορα σημεία του σώματος. Στις γυναίκες είναι συχνότερο στα πόδια, ενώ στους άνδρες εμφανίζεται κυρίως στον κορμό. Ωστόσο, μπορεί να αναπτυχθεί και σε άλλα σημεία, ακόμη και σε περιοχές που δεν εκτίθενται στον ήλιο, όπως το πέλμα, οι παλάμες και κάτω από τα νύχια. Το οζώδες μελάνωμα, παρόλο που είναι σπάνιο, είναι πιο επιθετικό και αναπτύσσεται ταχύτερα.

Γιατί το μελάνωμα είναι δύσκολο να ανιχνευθεί

Το μελάνωμα μπορεί να εμφανίζεται με πολλές διαφορετικές μορφές, γεγονός που καθιστά δύσκολη την ανίχνευσή του. Περίπου το 20-30% των περιπτώσεων αναπτύσσεται σε προϋπάρχοντες σπίλους, ενώ το 70-80% εμφανίζεται σε φυσιολογικό δέρμα. Επιπλέον, υπάρχουν και τα αμελανωτικά μελανώματα, τα οποία δεν περιέχουν τη χαρακτηριστική σκούρα χρωστική ουσία που δίνει στις περισσότερες κρεατοελιές το χρώμα τους, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν την απόχρωση του δέρματος, να είναι ροζ ή ακόμα και διάφανα. Ορισμένα σπάνια είδη μελανώματος, όπως το ακραίο φακοειδές μελάνωμα (ALM), εμφανίζονται σε μη αναμενόμενες περιοχές, όπως κάτω από τα νύχια, στις παλάμες των χεριών και στα πέλματα των ποδιών, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη διάγνωσή τους.

Τι μπορείτε να κάνετε

Η τακτική αυτοεξέταση του δέρματος είναι ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη ανίχνευση μελανώματος. Ελέγχετε το δέρμα σας από το κεφάλι έως τα πόδια τουλάχιστον μία φορά το μήνα και αναζητήστε αλλαγές σε υπάρχοντες σπίλους ή την εμφάνιση νέων. Αν έχετε αμφιβολίες, ζητήστε τη γνώμη ενός δερματολόγου.

Είναι επίσης απαραίτητο να προγραμματίζετε επαγγελματικούς ελέγχους με έναν δερματολόγο τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, ιδιαίτερα αν έχετε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.

Για άτομα που έχουν διαγνωστεί με μελάνωμα στο παρελθόν, η τακτική παρακολούθηση είναι καθοριστική. Η έγκαιρη ανίχνευση μιας πιθανής υποτροπής μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά στην επιτυχή αντιμετώπιση της νόσου.

Γενικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η πρόληψη και η έγκαιρη ανίχνευση του μελανώματος μπορούν να σώσουν ζωές. Δυστυχώς δεν είναι όλες οι ελιές στο σώμα μας ακίνδυνες, και η εμφάνιση νέων ή η αλλαγή των ήδη υπαρχόντων θα πρέπει να ελέγχεται και να μην αφήνεται στην τύχη. Δεδομένου του ότι εάν ανευρεθεί εγκαίρως το αρχόμενο μελάνωμα είναι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων πλήρως ιάσιμο, δεν υπάρχει περιθώριο για καθυστερήσεις.